Z radością informujemy, że ukazał się drugi tom monografii pod redakcją prof. Anty Nitsch-Osuch i dr n. hum. Adam Tyszkiewicza, której tytuł jednoznacznie wskazuje na związki medycyny ze sztuką i szeroko pojętymi naukami humanistycznymi. Nasi studenci otrzymują monografię jako nagrodę za najlepsze wyniki w konkursach dydaktycznych realizowanych podczas zajęć prowadzonych w Zakładzie Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego – zachęcamy więc do lektury!

   Jak czytamy we wstępie do monografii: „W roku 2022, w cieniu pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2, wydaliśmy książkę pt. „Od dżumy do COVID-19. Choroby, epidemie i pandemie w medycynie i humanistyce”. (il.) Publikacja ta spotkała się z dużym zainteresowaniem czytelników, którzy docenili połączenie wątku medycznego z narracją humanistyczną. To tylko zmobilizowało nas do dalszych poszukiwań, czego efektem jest prezentowany po dwóch latach Państwu tom drugi, stanowiący kontynuację naszych wspólnych dociekań naukowych w kontekście nauk o zdrowiu i przedstawień wizualnych. Tym razem, oprócz zwrócenia uwagi na kilka chorób, które od wieków prześladują ludzkość, tj. m.in. żółtej febry, odry czy błonicy, zdecydowaliśmy się na omówienie kilku przykładów zdrowotnych bolączek związanych z ostatnimi kilku dekadami, m.in. eboli i ziki. Punktem wyjścia w naszych rozważaniach, odchodząc celowo od chronologicznego ujęcia tematów, stał się tym razem COVID-19. W artykule autorstwa piszącej tej słowa Anety Nitsch-Osuch i Katarzyny Lewtak przedstawiono obecny (na połowę 2024 roku) stan badań nad tą chorobą ze zwróceniem szczególnej uwagi na skutki zdrowotne i społeczne tej pandemii. Jednocześnie drugi ze współredaktorów tomu - Adam Tyszkiewicz poruszył na podstawie wybranych kilku przykładów zagadnienie zobrazowania w sztuce publicznej wywołującego ją koronawirusa. Z pewnością ten temat nie jest jeszcze powszechnie rozpoznany, ale już teraz warto podkreślić, że oprócz symbolicznych wyobrażeń nowego patogenu, wypełniających mury i ściany miast na całym świecie, odwołania do niego pojawiły się w ostatnim czasie też na przykład w przestrzeni numizmatyki. Wydaje się, że zagadnienie to będzie za kilka dekad traktowane przez historyków sztuki i historyków medycyny z podobną atencją, co alegoryczne przedstawienie dżumy czy cholery.

     Pewne tematy omówione w książce, mimo że wydają się przede wszystkim historyczne, okazują się obecnie niezwykle aktualne. W ostatnim czasie odnotowuje się olbrzymi wzrost zachorowań na odrę; coraz powszechniejsza, ze względu na ryzykowne i nieodpowiedzialne zachowania seksualne dzisiejszego pokolenia, staje się również rzeżączka. W tym drugim przypadku jest to wynik niestety przezwyciężenia strachu przed zakażaniem wirusem HIV, którego nabycie traktuje się w dniu dzisiejszym jako zmaganie się z chorobą przewlekłą. Nie wszystkie także kraje na całym świecie uporały się wciąż z problemem duru brzusznego, a Afryka nadal boryka się z regularnie występującymi ogniskami eboli. Wydaje się, że problemem niedalekiej przyszłości współczesnej cywilizacji okażą się konsekwencje wycinki lasów deszczowych, a także topnienie lądolodów pod wpływem zmieniających się warunków klimatycznych, co doprowadzić może do uwolnienia się nowych, groźnych, nieznanych jeszcze drobnoustrojów. Innym zagrożeniem mogą stać się choroby odzwierzęce np. ptasia grypa czy ospa małpia; ze szczególną dokładnością warto monitorować ich ewolucję.

    Publikacja, którą trzymacie Państwo w rękach zdecydowaliśmy się zakończyć tematyką antybiotykooporności. Przed zjawiskiem tym ostrzegał już sam odkrywca penicyliny Alexander Fleming, dopiero jednak w ostatnich latach, z powodu pojawienia się kolejnych tzw. superbakterii problem stał się dostrzegalny na skalę światową. Można wręcz określić tę sytuacją dyskretną pandemią XXI wieku, wciąż niestety bagatelizowaną i niedocenianą. Przy okazji omawiania historii antybiotyków i ich złotej ery, nie tylko pragnęliśmy przypomnieć na przykładzie kilku dzieł sztuki sylwetkę legendarnego, wyżej wspomnianego szkockiego bakteriologa, ale chcieliśmy również zaprezentować czytelnikowi postać mało znanego w Polsce amerykańskiego artysty Roberta A. Thoma, dzięki któremu powstały za oceanem po II wojnie światowej dwa słynne cykle malarskie dedykowane historii medycyny i farmacji.

   Mamy nadzieję, że nasza książka spotka się z Państwa życzliwym przyjęciem i skłoni do własnych studiów i poszukiwań w zakresie epidemiologii i historii medycyny.

   Na często zadawane pytanie „Czy nastąpi kolejna epidemia lub pandemia” należy odpowiedzieć przewrotnie i niezbyt optymistycznie – nie czy, tylko kiedy? Nieuchronność powrotu chorób zakaźnych przewidział w swoim arcydziele pt. „Dżuma” Albert Camus pisząc o swoich bohaterach „Uważali się za wolnych, a nikt nie będzie wolny, jak długo będą istniały zarazy”.